| Archief Van Crombrugghe’s Genootschap (Gent) (archief nr. 9) |
| Periode | 1857-2018 |
| Omvang en medium | 27,48 m / digitaal archief |
| Archiefvormer | Van Crombrugghe’s Genootschap (Gent) (18.10.1857 - …)
Lees meer| Soort entiteit | Organisatie | | Geautoriseerde naam | Van Crombrugghe’s Genootschap (Gent) | | Bestaansperiode | 18.10.1857 - … | | Geschiedenis | Halfweg de negentiende eeuw ontstonden naast de onderwijsinstellingen de eerste private verenigingen voor volksopvoeding. Zo stichtten in Gent onderwijzers en oud-leerlingen van het stedelijk onderwijs op 18 oktober 1857 het Van Crombrugghe’s Genootschap, genoemd naar oud-burgemeester en beschermer van de stadsscholen Joseph Van Crombrugghe. Het Genootschap werd al snel een ontmoetingsplaats voor oud-leerlingen en een steunpilaar van het stedelijk onderwijs. Van bij de start ging dit ook gepaard met een filantropisch en een educatief plan. Om aan de directe noden te voldoen, werden studieboeken aangekocht die vervolgens werden uitgeleend aan leerlingen van het stadsonderwijs die wilden verder studeren. Vanaf de jaren 1870 werd dit aangevuld met een studiebeurzenfonds voor de minst gegoede leerlingen.
De eigen volkseducatie volgde de traditionele paden: een bibliotheek, onderafdelingen voor ‘gezonde ontspanning’, cultuurbeleving via zang en toneel, spaaracties. Daarnaast organiseerde men, net zoals het Willemsfonds, volksvoordrachten. De spits daarvoor werd in januari 1858 afgebeten door Prudens Van Duyse die de figuur van Van Crombrugghe belichtte. Jacob Heremans, Julius Vuylsteke, Karel Vervier en heel wat anderen volgden maar de meest opgemerkte voordrachtgever eind jaren 1860 was ongetwijfeld de Nederlandse auteur Multatuli, die het Genootschap tweemaal bezocht. De bibliotheek, die haar basiscollectie via Emiel Moyson ten geschenke had gekregen van het studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan, evolueerde naar een openbaar leeskabinet waar de leden ook kranten en tijdschriften konden raadplegen.
Deze activiteiten vonden uiteraard niet in een maatschappelijk vacuüm plaats. De vereniging was gematigd vrijzinnig en Vlaamsgezind liberaal en engageerde zich ook dienovereenkomstig. Emancipatorische acties zoals de strijd voor de leerplicht, voor het algemeen stemrecht of tegen de verfoeide loting vonden er steun. Met verenigingen zoals de Maatschappij tot Bevordering van Nijverheid en Wetenschappen, de Vlaamse Liberale Vereniging en de Edward Blaeskring werd regelmatig samengewerkt terwijl het Van Crombrugghe’s Genootschap zelf mee aan de basis lag van de oprichting van organisaties als de Bond der Vlaamsche Liberale Maatschappijen of de Société Callier. De Gentsche Volksbank was een geesteskind van de latere voorzitter Pol De Schamphelaere. Voorzitters als Gustave Rolin-Jaequemyns, Julius De Vigne en Jozef Vercoullie mobiliseerden de leden voor manifestaties en stoeten waaronder de beruchte Pacificatiefeesten van 1876, waarin het Genootschap de eerste praalwagen (Het Eedverbond der Edelen) bemande. De financiering van dit alles verliep via giften en lidgelden en via de organisatie van feesten, optredens, concerten en tombola’s. De werking sloeg aan en tegen 1880 telde het Genootschap een duizendtal leden, in hoofdzaak afkomstig uit de lagere en middenklassen.
Na de Eerste Wereldoorlog nam de politieke activiteit af. De steun aan de leerlingen van de stadsscholen werd gekoesterd - getuige de oprichting van het Fonds Victor Carpentier - en op cultureel vlak verwierf vooral de toneelafdeling een uitstekende reputatie. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er sleet op het project en werd de concurrentie van andere ontspanningsvormen groot. Het voortbestaan kwam in gevaar maar eind jaren 1980, na een herbronning, kreeg de vereniging een nieuw elan.
De eerste vergaderingen van het Genootschap vonden plaats in zaal In Den Prins op Ramen, een bekend koffiehuis dat vlug te klein werd. Men verhuisde naar de Achtersikkel bij Sint-Baafs, waar Karel Vervier in die periode onderdak bood aan tal van liberale verenigingen. In 1867 schreef voorzitter Gustave Rolin-Jaequemyns een architectuurwedstrijd uit voor de bouw van een verenigingsgebouw in de Jakob Van Caeneghemstraat, dat in 1869 werd ingehuldigd. Achter de nu mooi gerestaureerde neoclassicistische gevel bevonden zich een theaterzaal met foyer, een ruime bibliotheek, verschillende studie- en vergaderlokalen, en een grote binnentuin als kers op de taart. De Liberale Werkersverdediging (met zijn toneelkring De Geuzenbloem) en Ziekenbeurs De Vrijheid vonden als ‘onderhuurders’ onderdak in een deel van het gebouw. Dit prachtige gebouw werd in 1896 verkocht en omgevormd tot een industriële bakkerij. In 1905 nam de handelaar in exotisch hout Vanderhaeghen het over, en nu, een eeuw later, wordt het pand bewoond door de tapijtontwerpster Francien Van der Biest. Het Genootschap zelf had intussen enkele straten
verder, op de Huidevetterskaai, een nieuw lokaal gevonden dat tot op heden eigendom is van de vereniging. Het betrof het voormalige Huis Dhooge, een ruim complex met gelagzaal, toneelzaal, binnenkoer en verschillende multifunctionele ruimtes. Recent werd het gebouw grondig gerenoveerd, zodat het honderdvijftigjarig bestaan van de vereniging er in de beste omstandigheden kon worden gevierd. |
|
| Bereik en inhoud | Het archief bevat statuten, stukken m.b.t. de bestuurswerking (jaarverslagen, verslagen van algemene en bestuursvergaderingen), stukken m.b.t. de ledenadministratie, briefwisseling, stukken m.b.t. het financieel beheer en de infrastructuur van de vereniging, stukken m.b.t. activiteiten (aankondigingen, programmabrochures, toegangskaarten, uitnodigingen, …) en allerlei stukken m.b.t. de afdelingen. Vooral van de toneelafdeling is veel materiaal aanwezig. Het bevat ook foto’s, diploma’s, affiches, vlaggen en medailles. |
| Toegangen | Deelinventaris (1857-2005) beschikbaar (archief raadpleegbaar met voorwaarden/beperkingen) |
| Ordening | Standaardschema verenigingsarchief, zie de inventaris. |
| Voorwaarden voor raadpleging | Geïnventariseerd gedeelte: de stukken ouder dan 30 jaar zijn raadpleegbaar mits ondertekening van een onderzoekscontract, de stukken jonger dan 30 jaar zijn niet raadpleegbaar. De niet geïnventariseerde stukken zijn niet raadpleegbaar. Lees onze disclaimer raadpleging van archieven. |
| Voorwaarden voor reproductie | Standaardvoorwaarden, zie het leeszaalreglement. |
| Taal en schrift | Nederlands, Frans / Standaardschrift |
| Fysieke kenmerken en technische vereisten | Papier / Geen |
| Verwerving | Geschonken door het Van Crombrugghe's Genootschap in 1982, sindsdien aanvullingen door de vereniging en bestuursleden. |
| Selectie | Geen selecties uitgevoerd. |
| Aanvullingen | Het archief wordt regelmatig aangevuld door de vereniging en bestuursleden. |
| Beelddocumenten | Affiche (20)
Archief (1)
Diploma (3)
Foto (81)
Kaarten en plannen (8)
Medaille (94)
Object (3)
Postkaart (12)
Vlag (2) |
| Persistente url | https://hdl.handle.net/21.12117/1253770 |
